Chậm nói và tự kỷ

Một là chậm phát triển lời nói, một là rối loạn tương tác xã hội

Trong xã hội hiện đại, mỗi đứa trẻ đều có tốc độ phát triển riêng. Một số trẻ có thể gặp khó khăn trong một số lĩnh vực cụ thể, chẳng hạn như phát triển ngôn ngữ. Khi thấy con mình chậm nói, nhiều phụ huynh thường lo lắng liệu đây có phải là dấu hiệu của chứng tự kỷ hay không. Tuy nhiên, chậm nói và tự kỷ là hai vấn đề hoàn toàn khác nhau, mặc dù chúng có thể có một số biểu hiện tương đồng. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về sự khác biệt giữa hai tình trạng này, cũng như cách nhận biết và can thiệp kịp thời.

Định nghĩa và đặc điểm của chậm nói và tự kỷ

Chậm nói (Chậm phát triển ngôn ngữ):

Chậm nói là tình trạng trẻ gặp khó khăn trong việc phát triển ngôn ngữ so với các bạn cùng trang lứa. Điều này có thể biểu hiện qua việc trẻ chậm nói, khó phát âm, hiểu ngôn ngữ kém, hoặc diễn đạt ý nghĩ không rõ ràng. Nguyên nhân của chậm nói có thể do:

• Chậm phát triển trí tuệ
• Khiếm thính hoặc vấn đề về thính giác.
• Bệnh lý liên quan đến cơ quan phát âm hoặc hệ thần kinh trung ương.
• Môi trường ngôn ngữ kém, thiếu tương tác với người lớn.

Chậm nói là một dạng chậm phát triển phổ biến và thường có thể cải thiện nếu được can thiệp sớm.

Tự kỷ:

Tự kỷ (rối loạn phổ tự kỷ)là một rối loạn phát triển thần kinh, đặc trưng bởi những khiếm khuyết trong tương tác xã hội, giao tiếp, và các hành vi lặp đi lặp lại hoặc sở thích hạn chế. Trẻ tự kỷ có thể gặp khó khăn trong việc sử dụng ngôn ngữ, nhưng vấn đề chính nằm ở khả năng tương tác xã hội và giao tiếp phi ngôn ngữ.

Đặc điểm phát triển ngôn ngữ của trẻ tự kỷ

Theo dữ liệu từ Hoa Kỳ, khoảng 25% trẻ tự kỷ không bao giờ phát triển ngôn ngữ nói trong suốt cuộc đời. Trong số đó, có khoảng 20% trẻ bắt đầu nói từ 12 đến 18 tháng tuổi, nhưng sau đó mất khả năng ngôn ngữ và ngừng nói sau 24 tháng. Hiện tượng này được gọi là “thoái lui ngôn ngữ” và là một trong những dấu hiệu đặc trưng của tự kỷ.

Một số chuyên gia cho rằng, nguyên nhân của hiện tượng này có thể liên quan đến sự phát triển không đồng đều của não bộ, khiến chức năng xử lý ngôn ngữ không theo kịp các chức năng khác.

Sự khác biệt giữa trẻ tự kỷ và trẻ chậm nói

Dưới đây là những điểm khác biệt chính giữa trẻ tự kỷ và trẻ chậm nói:

Giao tiếp bằng mắt:

Trẻ tự kỷ:
Ít giao tiếp bằng mắt, tránh nhìn thẳng vào người đối diện.

Trẻ chậm nói:
Có phản ứng giao tiếp bằng mắt bình thường.

Phản ứng khi được gọi tên:

Trẻ tự kỷ:
Không phản ứng hoặc phản ứng rất ít khi được gọi tên.

Trẻ chậm nói:
Phản ứng bình thường khi được gọi tên.

Khả năng bắt chước:

Trẻ tự kỷ:
Hiếm khi bắt chước âm thanh, cử chỉ hoặc biểu cảm của người khác.

Trẻ chậm nói:
Có khả năng bắt chước tốt.

Chỉ tay hoặc chia sẻ sở thích:

Trẻ tự kỷ:
Hiếm khi chỉ tay hoặc chia sẻ đồ vật mà chúng quan tâm với người khác.

Trẻ chậm nói:
Có thể chỉ tay hoặc chia sẻ đồ vật một cách tự nhiên.

Chơi giả vờ:

Trẻ tự kỷ:
Không tham gia vào các trò chơi giả vờ hoặc tưởng tượng.

Trẻ chậm nói:
Có thể chơi các trò chơi giả vờ một cách sáng tạo.

Tương tác xã hội:

Trẻ tự kỷ:
Thích ở một mình, ít quan tâm đến người khác, và có thể bị ám ảnh bởi sở thích riêng.

Trẻ chậm nói:
Có thể cảm thấy cô đơn hoặc buồn chán và chủ động tìm kiếm sự tương tác với cha mẹ hoặc người thân.

Hành vi lặp đi lặp lại:

Trẻ tự kỷ:
Có những cử động lặp đi lặp lại, chẳng hạn như vỗ tay, lắc lư người.

Trẻ chậm nói:
Thường không có những hành vi này.

Giao tiếp không lời:

Trẻ tự kỷ:
Không sử dụng cử chỉ hoặc ngôn ngữ cơ thể để giao tiếp.

Trẻ chậm nói:
Có thể sử dụng cử chỉ hoặc ngôn ngữ cơ thể để diễn đạt ý muốn.

Hành vi giao tiếp không phù hợp:

Trẻ tự kỷ:
Có thể sử dụng hành vi không phù hợp để giao tiếp, chẳng hạn như kéo tay người khác để lấy đồ vật.

Trẻ chậm nói:
Thường không có hành vi này.

Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển ngôn ngữ

Ngoài chậm nói và tự kỷ, có một số yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến sự phát triển ngôn ngữ của trẻ:

Thức ăn quá mịn:
Việc cho trẻ ăn thức ăn quá mịn có thể ảnh hưởng đến sự phát triển cơ miệng, dẫn đến khó khăn trong phát âm.

Giao tiếp đơn giản hóa:
Nếu cha mẹ quá nhiệt tình và đáp ứng mọi nhu cầu của trẻ mà không cần trẻ phải nói, trẻ có thể không có động lực để phát triển ngôn ngữ.

Tốc độ nói của cha mẹ:
Nếu cha mẹ nói quá nhanh, trẻ có thể khó theo kịp và không tiếp nhận thông tin hiệu quả.

Lời khuyên cho cha mẹ

Nếu cha mẹ nhận thấy con mình có dấu hiệu chậm nói hoặc nghi ngờ tự kỷ, hãy:

Đưa trẻ đi đánh giá chuyên môn:
Việc chẩn đoán sớm và can thiệp kịp thời là rất quan trọng để hỗ trợ trẻ phát triển tốt nhất.

Tạo môi trường ngôn ngữ phong phú:
Tương tác nhiều với trẻ, đọc sách, hát, và khuyến khích trẻ giao tiếp.

Kiên nhẫn và đồng hành:
Mỗi trẻ có tốc độ phát triển riêng, hãy kiên nhẫn và đồng hành cùng con trong quá trình này.

Lời kết:

Chậm nói và tự kỷ là hai vấn đề khác nhau, mặc dù chúng có thể có một số điểm tương đồng. Hiểu rõ sự khác biệt giữa hai tình trạng này sẽ giúp cha mẹ có cách tiếp cận phù hợp để hỗ trợ con mình. Điều quan trọng nhất là phát hiện sớm và can thiệp kịp thời để trẻ có cơ hội phát triển toàn diện và hòa nhập tốt hơn với cuộc sống.